Cənubi Qafqaz ətrafında proseslər inanılmaz şəkildə sürətlənir. Bölgə 2020-ci ilin noyabr ayının əvvəlindən dəyişən yeni geosiyasi mənzərəyə hamilədir.
Yenipress.az xəbər verir ki, bu sözləri Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzinin direktoru, siyasi şərhçi Fərhad Məmmədov qeyd edib.
Siyasi şərhçi bölgəmizdə geosiyasi oyunçuların sayının artdığını, Ermənistanın getdikcə beynəlxalq rəqabət meydanına çevrildiyini bildirib:
“Müharibənin nəticələri artıq Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin bağlanmasına, Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşmasına, kommunikasiyaların açılmasına səbəb olmalı idi. Lakin bunları hələlik tam reallaşdırmaq mümkün olmayıb. Qeyd edək ki, Ermənistanın hər üç geosiyasi nəticədə əsas qarşıdurma meydanına çevrildiyi görünür. Əgər 2020-ci ilin sonunda regionda gözlənilən dəyişikliklərin əsas oyunçuları Azərbaycan, Ermənistan, Rusiya və Türkiyə idisə, 3 il ərzində başqa ölkələr də iddialarını, maraqlarını və gözləntilərini ortaya qoyaraq, özlərini göstərdilər. Oyunçuların sayının artması ziddiyyətlərin yaranmasına, bəzən qığılcımlara, gərginliklərə və böhranlara səbəb olub. Bütün oyunçular sülh müqaviləsinin imzalanması ilə formalaşacaq yeni konfiqurasiya üçün resurslar toplayırlar. Görünən ziddiyyətləri və iştirakçıları müəyyən edək: Rusiyaya qarşı ABŞ və AB; İrana qarşı ABŞ və İsrail; İrana qarşı AB; Türkiyə və Rusiya; İrana qarşı Türkiyə; Fransa və Azərbaycan-Türkiyə; Fransa və Böyük Britaniya; ABŞ və arxa planda Çin; Hindistan və arxa planda Çin.
Anlaşmazlıqlar müxtəlif mövzuları, strateji layihələri və səviyyələri əhatə edir. Ermənistan əsas qarşıdurma mərkəzinə çevrilir, çünki İrəvan demək olar ki, bütün oyunçulara ölkədə resurslarını artırmağa imkan verib. Hamıda Ermənistanın Rusiyadan üz döndərməsinə, Türkiyənin isə Ermənistanda meydana çıxmasına dair bir gözlənti var. İran, AB, ABŞ, Fransa və Böyük Britaniya artıq Türkiyə-Ermənistan sərhədinin açılmasının Ankara üçün bölgədə böyük imkanlar yaradacağını başa düşür. Ona görə də onlar Türkiyənin gəlişindən əvvəl Ermənistanda daha çox yer tutmağa çalışırlar. Növbəti qarşıdurma sahəsi isə Çinin resurslarından, eyni zamanda Azərbaycan və Türkiyə ilə üçtərəfli regional formatdan istifadə edərək Qərblə Rusiya arasında balans yaratmağa çalışan Gürcüstandır”.
Ekspert indiki beynəlxalq konfiqurasiyada rəsmi Bakının tələskənliyə yol verməməli olduğunu, atılan addımların müəyyən risklər yaratma ehtimalının artdığını bildirib:
“Azərbaycan isə geosiyasi mübarizə məkanına çevrilmək risklərini minimuma endirməyə çalışır. Məlumdur ki, böyük dövlətlər öz xarici siyasət kursunu keçirmək üçün kiçik dövlətlərin daxilində öz vəkillərini yaradır. Bakı hər zaman müstəqil siyasət yeritməklə xarici qüvvələrin daxili siyasətə təsirini minimuma endirməyə çalışıb. Dövlətin təhlükəsizlik refleksi və bu yolda tələb olunan külli miqdarda vəsait böyük dövlətlərin yumşaq güc institutlarının ölkə daxilində fəaliyyətinin məhdudlaşdırmasına gətirib çıxarır. Qərb həm də Ermənistanda öz yerini tutmaq və hər üç ölkədə regional proseslərdə iştirak etmək üçün sülh müqaviləsinin imzalanmasına tələsir. Bu tələsikdə ABŞ və AB Azərbaycana təzyiq göstərməyə çalışsa da, müvafiq cavabı aldı. Bəs bundan sonra nə etmək lazımdır? Fikrimcə, Bakı vəziyyəti dəqiq aydınlaşdırmalıdır. Çünki sülh müqaviləsi prosesi elə bir geosiyasi istiqamətə çevrilib ki, burada istənilən fəaliyyətin mənfi və müsbət nəticələri ola bilər. Ermənistanın əks vəziyyətə nə dərəcədə hazır olduğunu və hələ ki Rusiyanın Yuxarı Lars keçid məntəqəsində özünü büruzə verən cavabına necə reaksiya verəcəyini başa düşməliyik. Dekabrın sonunda MDB sammiti və AİB-nin Ali Şurası Paşinyanın dönmə qabiliyyətinin növbəti sınağı olacaq. Bakı üçün fasilə ilk baxışda mənfi nəticələr verir. Lakin bununla belə əgər ortada tələskənlik varsa, onun səbəbini anlamalı və vəziyyətdən öz xeyrimizə maksimum dərəcədə istifadə etməliyik”.
Söhrab İsmayıl